نقش لباس‌شخصی‌ها در اعتراضات؛ از سال ۷۶ تا امروز

 لباس‌شخصی‌ها عبارت آشنایی برای فعالان سیاسی و اجتماعی و دانشجویی در ایران است؛ عبارتی که در اعتراضات اخیر در ایران، بار دیگر بیش از گذشته شنیده می‌شود. گروه‌هایی که در کنار نیرو‌های انتظامی، همیشه حضور دارند، اما به دلیل آنکه لباس رسمی و انتظامی ندارند، به راحتی شناخته نمی‌شوند.

مخالفان لباس‌شخصی‌ها، آن‌ها را نیرو‌های شبه نظامی وابسته به ارگان‌هایی می‌دانند که در اعتراضات، نقش نیرو‌های خودسر را ایفا می‌کنند، اما موافقانشان، آن‌ها را گروه‌هایی مردمی می‌دانند که برای مقابله با اغتشاشات، وارد عمل می‌شوند.

روزنامه مردم سالاری در ادامه نوشت: سابقه نیرو‌های لباس شخصی به دهه‌های گذشته بر می‌گردد، اما با تعریف امروزی، سابقه نیرو‌های فعلی را می‌توان مربوط به سال‌های پس از دوم خرداد ۷۶ و انتخاب سیدمحمد خاتمی به ریاست جمهوری دانست. در آن دوران که فعالیت‌های سیاسی و دانشجویی رونق گرفته بود، گاه شاهد وارد عمل شدن نیرو‌های لباس شخصی و برخورد با اجتماعات و نشست‌ها بودیم؛ نیرو‌هایی که نیرو‌های خودسر نام گرفته بودند. در سال‌های پس از ۱۳۷۶، نیرو‌های لباس شخصی به عنوان نیرو‌های خودسر و انصار حزب الله هم شناخته می‌شدند و چهره‌های شناخته شده‌ای مثل حسین الله کرم و مسعود ده نمکی (که بعد‌ها کارگردان سینما شد) از نیرو‌های اصلی آن‌ها بودند. از اقدامات خبرساز این گروه پس از دوم خرداد، حمله به عبدالله نوری وزیر کشور و عطاالله مهاجرانی وزیر ارشاد دولت خاتمی و ضرب و شتم این دو در مراسم نماز جمعه تهران بود. اما رویدادی که موجب شد نام آن‌ها جدی‌تر از گذشته مطرح شود حمله به خوابگاه دانشجویان در کوی دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۸ بود که با ضرب و شتم دانشجویان همراه بود.

در اسفند همان سال ترور سعید حجاریان تئوریسین جریان اصلاحات و عضو شورای شهر وقت تهران توسط سعید عسگر یکی از نیرو‌های لباس شخصی، اقدام دیگری بود که بازتاب گسترده‌ای داشت. چه در دولت اصلاحات و چه در مجلس ششم که اکثریت آن با اصلاح طلبان بود تلاش‌هایی برای مقابله با فعالیت‌های خودسرانه لباس شخصی‌ها صورت گرفت، اما به نتیجه‌ای نرسید و حتی در سال ۱۳۸۲ عده‌ای از لباس شخصی‌ها از جمله سعید عسگر، ضارب سعید حجاریان، به خوابگاه دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی در طرشت حمله کردند. با روی کار امدن دولت محمود احمدی نژاد، فعالیت‌های لباس شخصی‌ها کم شد، اما پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ دوباره فعالیت‌های آن‌ها همزمان با اعتراضات به نتایج انتخابات آغاز شد. اما در سال‌های بعد، با فروکش کردن اعتراضات، و همچنین در دولت اول حسن روحانی که اوضاع کشور آرام بود و فعالیت‌های سیاسی هم کاهش یافته بود، فعالیت لباس شخصی‌ها هم کم شد. از دی ماه ۱۳۹۶ که نخستین اعتراضات به وضعیت اقتصادی و معیشتی در مشهد توسط اصولگرایان کلید خورد، اما اختیار آن از دستشان در رفت و به تهران و برخی شهر‌های دیگر رسید، دور تازه‌ای از فعالیت لباس شخصی‌ها برای برخورد با معترضان در کنار نیرو‌های انتظامی آغاز شد و آن‌ها در اعتراضات آبان ۹۸ و همچنین اعتراضات پراکنده سال ۱۴۰۰ حضور فعالی داشتند.